Naučnici su, koristeći teleskop Džejms Veb, otkrili drevnu galaksiju pod nazivom JADES-GS-z13-1, koja pruža nove dokaze o ranijem prelasku iz „mračnog doba“ svemira, nedugo nakon Velikog praska. Ovo otkriće ukazuje na to da je taj prelaz nastao ranije nego što je prethodno procenjeno.
Galaksija JADES-GS-z13-1 posmatrana je kako je izgledala otprilike 330 miliona godina nakon Velikog praska, događaja koji se desio pre približno 13,8 milijardi godina. U tom kontekstu, Zemlja je stara oko 4,5 milijardi godina, što jasno ilustruje koliko je daleko u prošlost naučnici gledaju.
Prema rečima astrofizičara Jorisa Vitstoka iz Centra za kosmičku zoru Univerziteta u Kopenhagenu, Veb teleskop je potvrdio da je JADES-GS-z13-1 jedna od najudaljenijih galaksija poznatih do sada. Smatra se da je univerzum doživeo eksponencijalno širenje u vrlo kratkom vremenskom intervalu nakon Velikog praska, a kada se dovoljno ohladio, došlo je do perioda poznatog kao kosmičko mračno doba. Tokom ovog perioda, mladi univerzum bio je obavijen gustom maglom od vodoničnog gasa koji je bio u električno neutralnom stanju.
Ovo mračno doba je pratila epoha rejonizacije, kada je svemir prvi put počeo da sijati. Naučnici su sada dokazali da je galaksija JADES-GS-z13-1 jedna od najranijih poznatih galaksija koja je započela ovaj proces rejonizacije. Vitstok je naglasio da ova galaksija pokazuje veoma jasan potpis koji sugeriše da sadrži snažan izvor ultraljubičastog zračenja, što ukazuje na to da je rejonizaciju započela ranije nego što se očekivalo.
Vreme kada su se u svemiru formirale prve zvezde, crne rupe i galaksije naziva se kosmička zora. Tokom formiranja ovih kosmičkih tela, ultraljubičasto zračenje koje su emitovali hemijski je promenilo neutralni vodonični gas u procesu poznatom kao rejonizacija. Ovaj proces je omogućio da ultraljubičasta svetlost pobegne, čime je „uključio svetla“ u svemiru.
Nakon Velikog praska, svemir je bio sačinjen od vodonika, helijuma i tamne materije, koja se polako hladila. U tom trenutku, univerzum je bio neproziran za energično ultraljubičasto zračenje, a vodonik je bio u neutralnom stanju, što je značilo da je svaki atom vodonika imao vezan elektron.
Istraživači sugerišu da svetlost koju je Veb otkrio u ovoj galaksiji može poticati od snažnog formiranja zvezda u jezgru galaksije ili prisustva rastuće supermasivne crne rupe u galaktičkom jezgru koja troši okolni materijal. Moguće je i da je reč o kombinaciji ta dva faktora.
Galaksija JADES-GS-z13-1 je široka oko 230 svetlosnih godina, što je nekoliko stotina puta manje od Mlečnog puta. Ovakva otkrića ne samo da pomažu u razumevanju ranih faza svemira, već i otvaraju nove puteve za istraživanje kako su se formirale prvobitne strukture u svemiru.
Ova istraživanja su ključna za bolje razumevanje evolucije svemira i načina na koji su se formirali prvi objekti u njemu. U budućnosti, dalja proučavanja i posmatranja ovakvih galaksija mogu otkriti još više informacija o uslovima koji su vladali u ranim fazama univerzuma, nudeći uvid u njegovu istoriju i razvoj. Naučnici se nadaju da će dalja istraživanja omogućiti još dublje razumevanje ovih fenomena i njihovog uticaja na strukturu svemira kakvog danas poznajemo.
