Na teritoriji koju pokriva Smederevski muzej nalazi se više od stotinu arheoloških lokaliteta, ali jedini sistematski arheološki istražen dvorski kompleks Smederevske tvrđave. Ova istorijska tvrđava, koja se nalazi na obalama reke Dunav, ne prestaje da iznenađuje arheologe i istoričare svojim bogatstvom nalaza iz srednjeg veka.
Među najvrednijim predmetima pronađenim unutar Smederevske tvrđave su šlem, ostava pušaka fitiljača, ručni top i zgrafito keramika. Ipak, najzagonetniji i najintrigantniji su par zlatnih minđuša i jedan optočeni dragim kamenjem, stari pet vekova. Ove minđuše ne samo da predstavljaju značajan umetnički rad, već i svedoče o bogatoj kulturi i tradiciji tog vremena.
Tokom restauracije Malog grada Smederevske tvrđave 1968. godine, radnici su slučajno otkrili zlatnu minđušu optočenu biserima, smaragdom i rubinom. Ovaj neprocenjivi nakit je, prema pretpostavkama arheologa, mogao pripadati nekoj od dve ćerke despota Đurđa Brankovića, Kantakuzini ili Katarini, ili čak despotici Jerini. Iako je poreklo minđuše nepoznato, veruje se da ju je izradio neki od najvećih majstora u Evropi, s obzirom na kvalitet izrade. Ovaj nakit mogao je krasiti jednu od najčuvenijih žena tog doba, a njegovo otkriće dodatno naglašava značaj Smederevske tvrđave u istoriji Srbije.
Pored minđuša, još jedno otkriće iz Smederevske tvrđave intrigira arheologe. Tokom ispitivanja, pronađen je skelet za koji se veruje da pripada ženskoj osobi koja je u vreme smrti imala između 70 i 75 godina. Ovaj skelet je, prema istraživanju, star između 500 i 600 godina, što dodatno obogaćuje arheološku sliku Smedereva.
Još jedna značajna otkrića potiču iz 2012. godine, kada su nakon konzervacije i restauracije temelja crkvice iz 10. veka arheolozi pronašli grobnicu sa skeletom i par zlatnih naušnica. Ove naušnice, svaka teška po 2,35 grama, potiču iz 14. veka i pažljivo se čuvaju. Prvi put su javnosti predstavljene 2016. godine, četiri godine nakon što su pronađene.
Arheološka iskopavanja u Smederevskoj tvrđavi obavljena su između 1968. i 1989. godine, ali su bila samo delimična, fokusirajući se pretežno na Veliki grad. Ova iskopavanja su sprovodili razni instituti, uključujući Vojni muzej iz Beograda i Beogradski zavod za zaštitu spomenika kulture. Iako je deo materijala konzerviran i restauriran, veći deo još uvek čeka na dalja istraživanja i bolja vremena.
Dejan Radovanović, arheolog i direktor Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Smederevu, ističe da su minđuše koje su pronađene jedinstvene u Srbiji. Prema njegovim rečima, nakit je verovatno pripadao ženi iz najužeg kruga dinastije Paleologa, bliskoj porodici vizantijskog cara Manojla Drugog. Dva nasuprot postavljena dvoglava orla i dva monograma M.P.A. na minđušama svedoče o tome da je njihova vlasnica nosila ovaj nakit kao carski dar ili kao dokaz plemenitog porekla. Monogram M.P.A. su inicijali Marije Paleolog, druge žene Stefana Dečanskog, što dodatno naglašava značaj ovog otkrića.
Smederevska tvrđava, sa svojim bogatstvom arheoloških i istorijskih nalaza, predstavlja dragulj srpske kulture i istorije. Istraživanja i otkrića koja se nastavljaju u ovoj oblasti omogućavaju nam bolje razumevanje srednjovekovne Srbije i njenog značaja na evropskoj sceni. S obzirom na bogatu prošlost, Smederevo će sigurno ostati u fokusu arheologa i istoričara u godinama koje dolaze.
