Pre tačno 110 godina, 8. februara 1915. godine, u Los Anđelesu je premijerno prikazan film „Rođenje jedne nacije“, koji je zauvek promenio filmsku industriju i ostao upamćen kao jedno od najkontroverznijih dela u istoriji kinematografije. Režiser D. V. Grifit, pionir filmske umetnosti, snimio je prvi američki film u trajanju od 12 rolni, uvodeći revolucionarne tehnike poput krupnog kadra, montaže paralelnih radnji i spektakularnih scena bitaka, koje su izgledale kao da u njima učestvuje na hiljade vojnika. Ovaj film postavio je temelje modernog filmskog jezika i bio je prvi igrani film sa originalnom orkestarskom muzičkom pratnjom.
„Rođenje jedne nacije“ je takođe bio prvi film koji je prikazan u Beloj kući, gde ga je gledao tadašnji predsednik Vudro Vilson. Međutim, pored svojih tehničkih dostignuća, film je od samog početka izazvao burne reakcije zbog svog ekstremno rasističkog sadržaja. Adaptacija romana „Klanovac“ autora Tomasa Diksona Mlađeg prikazuje Afroamerikance kao nasilne i neuračunljive, dok je Kju-kluks-klan predstavljen kao heroj i zaštitnik belog društva.
Ovakva interpretacija istorije imala je ozbiljne posledice. Samo nekoliko meseci nakon premijere, došlo je do ponovnog oživljavanja Kju-kluks-klana, koji je koristio film u propagandne svrhe. Drugi Klan, osnovan 1915. godine, inspirisan ovim filmom, postao je masovno bratstvo koje je na vrhuncu moći u 1920-im brojao četiri do pet miliona članova. Ova organizacija nastavila je sa širenjem rasizma, antisemitizma i antikatolicizma, a neki lokalni ogranci učestvovali su u nasilnim akcijama i linčovanjima.
Film je podstakao talas nasilja protiv Afroamerikanaca širom Sjedinjenih Američkih Država, a na mnogim mestima bio je zabranjivan i izazivao proteste, naročito Nacionalne asocijacije za unapređenje položaja obojenih ljudi (NAACP). Uprkos osudama, film je postigao ogroman komercijalni uspeh, zaradivši između 50 i 100 miliona dolara, što ga čini jednim od najprofitabilnijih filmova svih vremena kada se prilagodi inflaciji.
Uticaj „Rođenja jedne nacije“ na razvoj kinematografije je neosporan, ali ostaje jedno od najproblematičnijih dela američke kulture. Danas se ovaj film posmatra kao istorijski dokument – primer briljantne filmske umetnosti, ali i opomena kako film može biti korišćen kao moćno propagandno oružje. Njegova sposobnost da oblikuje društvene poglede i potstiče nasilje ukazuje na ozbiljne posledice koje umetnost može imati na društvo.
Film „Rođenje jedne nacije“ ne samo da je promenio način na koji se filmovi prave i prikazuju, već je i otvorio diskusiju o etici i odgovornosti u filmskoj industriji. Kroz svoju kombinaciju inovativne kinematografije i problematičnog sadržaja, ovaj film je postao simbol sukoba između umetnosti i moralnosti, pozivajući na preispitivanje načina na koji se istorija i kultura prikazuju na velikom platnu.
U zaključku, „Rođenje jedne nacije“ je više od filma – to je deo američke istorije koja nas podseća na opasnosti propagande i načine na koje umetnost može oblikovati stavove i ponašanje u društvu. Danas, kada se suočavamo sa sličnim pitanjima u savremenim medijima, važnost kritičkog razmišljanja o sadržaju koji konzumiramo postaje sve očiglednija. Film ostavlja mračnu senku na svoju inovativnost, podstičući nas da razmislimo o uticaju koji može imati na društvo i kulturu.
