Narodni muzej u Leskovcu nedavno je predstavio novu publikaciju koja sadrži rezultate arheoloških istraživanja i popis svih arheoloških lokaliteta na području opštine Crna Trava. Ova publikacija predstavlja prvi sveobuhvatan pregled teritorije ovog kraja na jugu Srbije i deo je dugogodišnjih napora Arheološkog odseka leskovačkog muzeja da evidentira arheološka nalazišta u Jablaničkom okrugu.
U okviru ovog projekta, arheolozi Vladimir Stojanović, Julijana Pešić i Vladimir Stevanović, uz stručne konsultacije Aleksandra Bulatovića iz Arheološkog instituta u Beogradu, uspeli su da evidentiraju 62 lokaliteta. Rezultati njihovog rada objavljeni su u monografiji pod nazivom „Arheološka nalazišta na teritoriji opštine Crna Trava“. S obzirom na trenutne demografske promene, posebno depopulaciju ovog područja, istraživanje je sprovedeno u pravom trenutku, jer bi neka od dragocenih svedočanstava mogla ostati neotkrivena bez angažovanja lokalnog stanovništva.
Vladimir Stevanović, rukovodilac projekta, istakao je da je jedan od ključnih ciljeva istraživanja bio razgovor sa meštanima kako bi se prikupile legende i predanja koja bi mogla ukazati na potencijalne lokalitete. „Do nekih lokaliteta bilo je teško doći zbog nepristupačnosti terena, a pomoć lokalnog stanovništva bila je neprocenjiva“, rekao je Stevanović.
U publikaciji su predstavljeni i različiti predmeti prikupljeni tokom ovih, kao i ranijih sporadičnih istraživanja. Jedan od značajnijih aspekata monografije je karta sa svim registrovanim lokalitetima. Među najvažnijim predmetima je praistorijska rudarska alatka, koja je prvi put registrovana ispred jednog rudarskog okna. Takođe, na lokalitetu Čuka zabeleženi su veliki krateri duboki do osam metara, koje su devastirali „divlji“ kopači, uništavajući arheološke slojeve.
Narodni muzej u Leskovcu je ranije predstavio sve lokalitete na području Lebana i Bojnika, a planira se nastavak ovog posla u Vlasotincu i Medveđi, da bi na kraju bio obuhvaćen i Leskovac kao najveći region sa 144 naseljena mesta. Atraktivni lokaliteti evidentirani su u 21 od 25 sela crnotravske opštine. Od ovih, dva su praistorijska, četiri rimska, dok je 37 srednjovekovnih, dok kod ostalih lokaliteta ne postoje precizne odrednice koje bi omogućile određivanje njihove starosti.
Ovaj projekat i publikacija doprinose manifestaciji „Godina arheologije 2025“, koja slavi 160 godina od početka stručnih istraživanja na teritoriji Srbije. Ova manifestacija ima za cilj da poveća svest o značaju arheoloških istraživanja i očuvanju kulturne baštine.
Leskovački muzej, kroz ovakve inicijative, ne samo da dokumentuje arheološka nalazišta, već i promoviše značaj očuvanja lokalne istorije i kulture. Ova istraživanja doprinose razumevanju bogate prošlosti regiona i pomažu u očuvanju identiteta zajednice. Arheološka istraživanja su od suštinskog značaja za razumevanje istorijskog konteksta i razvoja ovog dela Srbije, a njihovi rezultati pružaju dragocene informacije o životu i običajima ljudi koji su nekada živeli na ovim prostorima.
U svetlu svih ovih informacija, jasno je da su ovakvi projekti ključni ne samo za arheologiju, već i za samu zajednicu koja ima priliku da se poveže sa svojom bogatom istorijom. Kroz saradnju između arheologa i lokalnog stanovništva, stvara se jedinstvena prilika za očuvanje i vrednovanje kulturnog nasleđa koje zaslužuje pažnju i zaštitu.
